Twents Oorlogsmuseum Home

OP 28 augustus 1939 begint de mobilisatie van het Nederlandse leger. 300.000 man bereid zich voor op de verdedigng van ons land.
Hier foto's uit de omgeving Hardenberg van de grenstroepen

......

Het is 10mei 1940.In de nacht van 9 op 10 mei verrassen de Duitsers ons met luchtaanvallen en valt het Duitse 18e leger Nederland binnen. Het is het begin van 5 dagen strijd en 5 jaar bezetting. In het noorden van het land valt de vijand op drie plekken binnen, .waaronder bij Hardenberg. Doel van de cavaleriedivisie is de afsluitdijk.

Verdediging van het vaderland versperringen met bomen en put ringen

In Hardenberg maakt Sergeant G.J Eilander deel uit van een van de zes detachementen grensbewakinggroepen (GB's) tussen De Haandrik en Bruchterveld. Hij was gelegerd op de zogenaamde Poffershut, 250 meter van de grens ten noorden van het douanekantoor Venebrugge, waar ook een grenswachtdetachement lag. De vier andere lagen aan de weg naar Holthone, aan de weg Gramsbergen-Radewijk, bij Wielen en aan de weg van Hardenberg naar Balderhaar. De groepen stonden onder bevel van van kapitein A.P. Duran, die zijn commandopost in hotel Leerink in Hardenberg had.
Hoewel nog steeds gehoopt (en verwacht) werd dat Nederland, net als in WO I, neutraal kon blijven, was het leger in 1939 gemobiliseerd. Langs de grens van Coevorden tot Almelo was er geen echte verdedigingslinie. De GB's die bij Hardenberg waren gelegerd, hadden maar één taak: de vijand, als deze de grens zou oversteken, zolang weerstand bieden tot de commandopost in de stad, telefonisch of per motorordonnans, gewaarschuwd zou zijn. Daarna konden ze zich overgeven of zich terugtrekken. Als alles volgens plan verliep, zouden ze nog net over de bruggen van het Overijssels kanaal en de Vecht kunnen, voordat die de lucht in gingen.

Twintig over 4 kreeg Eilander de opdracht zich terug te trekken. Even na half vijf waren de Duitsers via de enige onbeschadigde brug (ten noorden van de Hoogeweg) over het Overijssels kanaal toch Hardenberg binnengekomen. Daardoor liepen Eilander en zijn groep vlak voor de stad in een hinderlaag. Gemeente-veldwachter Sebel schreef in zijn verslag: "Sergeant Eilander is daar gevallen als een held. Hoewel hij was getroffen door een handgranaat, en ernstige buik verwondingen had, heeft hij nog zijn geweer tegen een boom stukgeslagen en de grendel en zijn munitie vernietigd".
Intussen stond aan de andere kant van Hardenberg sergeant De Boer klaar om de Vechtbrug op te blazen. Bijna viel deze nog in handen van de Duitsers, maar na een kort vuurgevecht sloegen die op de vlucht. Toen de laatste springploeg overgestoken was, ging de brug de lucht in, even later gevolgd door die over het Oelenveer. Nog één keer werd er geschoten, toen het uit Bruchterveld terugkerende grenswachtdetachement op de Bruchterweg Duitse stoottroepen tegen het lijf liep. Via kerkhof en stuw wist de groep te ontkomen, waarmee het oorlogsrumoer in en om Hardenberg ten einde was.

De vertragingstactiek was geslaagd. De Vechtbruggen tussen Heemse en Hardenberg, bij Diffelen en Gramsbergen waren alle verwoest. Terwijl in Hardenberg een opeenhoping van paarden en wagens van het 22ste regiment cavalerie ontstond, werd met behulp van balken uit de houtstek van Zweers een noodbrug aangelegd. Pas tegen negen uur kon de hoofdmacht van de Duitsers verder, waarna ook de brug over het Oelenveer nog moest worden hersteld.
De zwaargewonde Eilander was door enkele burgers op een ladder naar het ziekenhuis gebracht, waar hij echter niet geholpen kon worden. Toen gaf een Duitse arts opdracht om hem per ambulance naar Nordhorn te brengen, waar hij werd geopereerd. Rond middernacht overleed Sergeant Eilander als slachtoffer van de Duitse inval bij Hardenberg.

Gemeente Borne